Net als grote sportevenementen kende ook de bisschoppensynode in het Vaticaan over de toekomst van de katholieke kerk een ‘mixed zone’. Dan heb ik het over een daartoe aangewezen plek waar hoofdrolspelers en journalisten elkaar kunnen ontmoeten nadat het laatste fluitsignaal heeft geklonken.

Ik stond zaterdagavond in de Vaticaanse mixed zone, links van de Sint-Pieter tegenover de ingang naar de grote audiëntiehal. Het was een graad of 22, de maan scheen en mijn blauwe pak zat als gegoten. Binnen werd door de synode-deelnemers gestemd over het slotdocument. Nog even en ze zouden naar buiten komen, voor de laatste keer na bijna vier weken vergaderen. Maar het duurde langer dan verwacht. Uren. De maan dreef ondertussen van ons weg.

Af en toe deed een Zwitserse gardist een grote deur open, maar deed die dan ook weer snel dicht. Ondertussen nam ik samen met mijn Belgische collega Emmanuel de favorieten voor het komende conclaaf door. We werden het snel eens.

Rond negen uur gingen de deuren eindelijk open en mochten al die kardinalen bisschoppen, vrouwen en God weet alleen wie nog meer naar buiten. De school ging uit. Ze kwamen onze kant uit en ik schrok. Velen van hen zagen er moe uit. Om niet te zeggen afgepeigerd. Een bisschop maakte zelfs een soort van rondedans omdat hij weer naar huis mocht.

Even later had ik het slotdocument in handen: 42 pagina’s vol zinnen waar het compromis van afdroop. De heikele kwesties werden genoemd, maar moedige voornemens en al te controversiële vooruitzichten ontbraken. Vrouwelijke priesters waren nog even ver weg als altijd en de lhbti+’ers zochten tevergeefs via de zoekmachine naar een vermelding.

Parochiebrunch

Maar er was ook veel om tevreden over te zijn. Voor het eerst probeerde een bisschoppensynode werkelijk zijn naam eer aan te doen. Al die gedoopte katholieken, van hoog hiërarchisch tot buitengewoon gewoon, hadden toch maar mooi laten zien hoe een synodale kerk eruit kan zien. Gewoon door elkaar zittend aan grote ronde tafels, als ware het een parochiebrunch, samen nadenken over de toekomst van jouw kerk. De grote winst van deze synode was de methode, niet de resultaten. Die werden ook niet verwacht.

Grote vraag is wel hoe het verder moet met al die open vragen en voorzichtige formuleringen uit dat slotdocument. Volgend najaar is er weer een synode over hetzelfde onderwerp en voor vaagheid en vrijblijvendheid is dan geen plaats meer.

De deelnemers moeten nu terug naar Trinidad, Tobago en Utrecht – om maar een paar katholieke plekken te noemen – en als managers die op cursus zijn geweest aan de mensen op de kerkvloer laten zien wat ze geleerd hebben.

Hoe dat het beste kan, wist eigenlijk op die zaterdagavond in Rome nog niemand.

Gezelschapsspel

Het probleem is ook dat het ‘synodale proces’, ook in Nederland, tot nu toe een zaak is geweest van een relatief klein groepje enthousiaste gelovigen Een soort gezelschapsspel. Ik hoor de Ster-reclame al klinken: “’Ik ben de kerk’, een nieuw spel van Jumbo voor het katholieke gezin. Word ook synodaal! Verkrijgbaar bij de betere speelgoedwinkel”, De buitenwereld begrijpt er niets van en interesseert het ook maar weinig.

Dat slotdocument barst van de goede voornemens. Het leek wel nieuwjaarsnacht in Rome. Bij zo’n nieuw katholiek elan hoort eigenlijk een vitale kerk, met een gezonde leeftijdsopbouw. Maar de realiteit in het Westen is een andere, zo signaleerde Ted Hoogenboom, hulpbisschop van Utrecht en synodedeelnemer, terecht.

In Nederland hebben we te maken met een vergrijzende kerk, waar zij die nog wel naar de kerk gaan soms net zo moe zijn als die synodedeelnemers. Ze maken zich zorgen om het behoud van hun kerkgebouw en hebben de hoop op werkelijke veranderingen eigenlijk al opgegeven. En juist door het uitblijven van die grote institutionele veranderingen blijft de katholieke kerk voor nogal wat buitenstaanders onaantrekkelijk. “Doen ze in de katholieke kerk nou nog steeds moeilijk over vrouwen en homo’s? Dat meen je niet?”

Toch heeft de wereld wel degelijk nood aan een gastvrije kerk waar iedereen welkom is. De slotverklaring van de synode ademt die gastvrije houding wel degelijk uit. Een kerk waar je terecht kunt voor stilte en op zondag voor hemelse liturgie. Een kerk die zich iets aantrekt van de wereld om zich heen en in het bijzonder van de mensen die buiten de boot vallen. Een kerk in de mixed zone.

Het synodale proces gaat de leegloop van de Nederlandse katholieke kerk waarschijnlijk niet stoppen. Maar misschien heb ik wel ongelijk. Ik ben Onze-Lieve-Heer niet.