Van alle pleinen op de wereld is het Sint-Pietersplein in Rome mij het liefst. Het is niet het mooiste plein op aarde, zoals ik al eerder eens schreef. Dat is Piazza del Campo in Siena. Dat plein heeft iets goddelijks. Alsof het er op een ochtend gewoon lag. Als sneeuw.
Op het Sint-Pietersplein zie je de lijnen lopen die een mens, de geniale Gian Lorenzo Bernini, in zijn hoofd heeft bedacht. De colonnade die de wereld lijkt te omarmen. ‘Kom maar, kom maar’, lijken ze te zeggen. ‘Hier is het veilig.’ Een plein als een stressvrije zone.
Afgelopen zondag zat ik om kwart voor acht in de ochtend al op het Sint-Pietersplein. Om mij heen pelgrims uit Bolsward. Over ruim twee uur zou hun held, Titus Brandsma, heilig worden verklaard. Samen met nog negen anderen, onder wie de geweldige Charles de Foucauld, de Franse broeder die de woestijn opzocht om daar met de Toearegs te leven en in de verborgenheid Christus na te volgen.
Supportersgroepen voor de nieuwe heiligen
Naarmate het plein volliep, kreeg het trekken van een voetbalstadion, met al die supportersgroepen voor de nieuwe heiligen. Met hun petjes en hun speciaal voor deze gelegenheid vervaardigde sjaals.
Straks zou paus Franciscus de heiligverklaringsformule uitspreken en de naam van Titus Brandsma zou als eerste worden genoemd. Om mij heen werden al Friese vlaggen omhooggehouden, al was de paus in nog geen velden of wegen te bekennen.
Zonder dat ik het wist lag er een dreigende schaduw over deze feestvreugde. En die kwam uit Apeldoorn. De dag ervoor had het Reformatorisch Dagblad zich in een commentaar uitgesprokentegen de heiligverklaring van Titus Brandsma. Die zou botsen met de Schrift. Ik las dit commentaar pas bij terugkomst in het vaderland. Dat was maar goed ook. Wat had ik moeten doen? Had ik de mensen om mij heen in kennis moeten stellen van de onheilstijding uit Apeldoorn? Dan had ik de feestvreugde bedorven.
Bonhoeffer erbij halen
Het commentaar van het RD begint nog aardig. De aandacht voor Titus Brandsma is ‘niet verkeerd’. Hij had zich verzet tegen het nazisme, ‘net als de lutherse theoloog Dietrich Bonhoeffer’, en was daarin een voorbeeld voor anderen. Niks tegen Bonhoeffer in dit verband – integendeel – maar het leek een beetje alsof zijn naam erbij moest om de katholiek Titus Brandsma niet alle eer te geven.
En dan komt het: ‘Kwalijk is wel dat de kerk van Rome daar een heiligverklaring voor gebruikt en het licht op groen zet voor een wereldwijde verering van de Friese priester. Rooms-katholieken zullen Titus Brandsma als heilige in de hemel aanroepen en vragen om zijn voorspraak.’
Hier wordt een ramp in het vooruitzicht gesteld waarbij die van de klimaatopwarming zal verbleken. Heiligen bestaan volgens het RD, maar niet doordat een paus iemand heilig verklaart. ‘Er bestaat geen onderscheid tussen de ene gelovige en de andere, laat staan dat er iemand geschikt zou zijn om voorbede in de hemel te doen. De Bijbel spreekt daarom ook maar van één voorbidder: Jezus Christus. En van de Heilige Geest, Die voor Gods kinderen pleit. Daar is geen heiligverklaring voor nodig.’
Daar zat ik op dat mooie plein, niet wetende dat de aanval vanuit Apeldoorn was ingezet. De zoveelste plundering van Rome dreigde.
Een paus maakt niet heilig
Er valt overigens genoeg in te brengen tegen het bewuste commentaar. Met uw welnemen betreed ik de kansel. Een paus maakt niet heilig, maar erkent slechts dat iemand als heilige vereerd kan worden. Heiligen zijn niet nodig om zelf heilig te worden, maar aangezien er een gemeenschap van heiligen in de hemel is, kunnen zij die het dichtst bij God zijn ons helpen met de heiligmakende genade mee te werken. Er bestaat verder wel degelijk verschil tussen de heiligheid van de gelovigen. En tenslotte: dat ‘sola scriptura’ (‘Alleen door de Schrift’), dat is pas een dwaling. Eerst was er de traditie van de kerk en pas daarna kwamen de evangeliën. De martelarenverering heeft bovendien heel oude papieren.
Om mij heen nam de opwinding toe, de mis kon elk moment gaan beginnen. Op de redactie van het Reformatorisch Dagblad in Apeldoorn heerste zondagsrust. De site van de krant zou die dag niet worden geactualiseerd. De heiligverklaring zou later ongestoord plaatsvinden, zonder dat iemand hier van de dreigende situatie op de hoogte was geweest.
En de heiligen in de hemel juichten mee met het plein.
Deze column verscheen eerder in Trouw van zaterdag 21 mei 2022.